1641 පෙබරවාරි 8 වනදා උපත ලද රොබට් නොක්ස් පළමුවන නාවික ගමන අරඹා ඇත්තේ ඔහුට යන්තම් වයස 14 පිරුණු අවදියේ පටන්ය. නොක්ස් සිය පියාගේ නායකත්වයෙන් යාත්‍රාකළ “ඈන්” නැවෙන් ලංකාවට පැමිණ ඇත්තේ 1660 වසරේදියි කියවේ. මෙහි ඒමට පෙර ඉන්දියාවේ වසරක කාලයක් ගතකර තිබු අතර ඉන්දීයාවෙන් ගමන් ආරම්භකර ඇත්තේ 1658 ජනවාරි 21 ය ඇතැම් පර්වර්තනයන්හි සඳහන් වේ. මේ දින වකවානු බොහෝ විට වැරදි වන්නට ඉඩකඩ ඇති බව ඒවා නිරීක්ෂණය කරන විට පෙනී යයි.මිට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නට ඇත්තේ නොක්ස්ට හරි හැටි දින වකවානු දැනගැනීමට ඔහුට ක්‍රමයක් එකළ සිරගතව සිටි සමයේ නොතුබු බැවින් විය යුතුය.
රොබට් නොක්ස් පිලිබඳ ලියවුනු පොත්පත් පර්වර්තන රාශියක් ඔහුගේ මුල් පොතට පමණක් සීමාවී ඇත, මේ අනුව ඩේවිඩ් කරුණාරත්න පරිවර්තනය කළ ” එදා හෙළදිව ” ඇතුළු පොත්පත් රාශියක සඳහන් කර ඇත්තේ ඔහු ලන්ඩනයට පැමිණීම දක්වා කියවෙන කතා පුවත පමණි.එහෙත් නොක්ස් ගේ ලන්ඩනයේ ජීවිතය ඇරඹීමත් සමග නොක්ස් ගේ කතා පුවත රට පුරා පැතිර ගියේ ඉතා කෙටි කලකිනි.ඔහු මුල් කාලයේ ලියු දෑ වඩා ක්‍රමවත්ව ලියන්නට ඔහු පෙළඹී ඇත. ඔහුගේ දේශනවලට ලන්ඩනයේදී සවන්දුන් වියතුන් රැසක් ඔහුට ඒ සඳහා උපකාර කර ඇති බව මේ පොත්පත් වල සඳහන් වේ. ඔහුගේ ඉගෙනීම එහිදී ඇරඹීමත් සමග සරල බසකින් ලියන්නට ඔහු පෙළඹී ඇත, .කල්යත්ම ඔහුගේ දැනුම මුහුකුරා ගොස් තිබුණි. මේ නිසා මුල් මුද්‍රණයට වඩා පසුව සිදුකල මුද්‍රණ වලදී තවත් කරුණු එකතු කරමින් ඔහුගේ සිරගතව සිටි කාලයේ තොරතුරු මුල් පොත්හි නොමැති කරුණු රැසක් ඒවායේ සඳහන් කර ඇත. එහි බසක් ද සරල යොදාගත් බවද පෙනීයයි. ඔහුගේ මුල් පොත කියවීමට අපහසු බසකින් ලියවී තිබුණි.
රොබට් නොක්ස් ගේ අභාවයෙන් වසර 165 පමණ පසු 1796 දී දිවයිනට පැමිණි ඉංග්‍රීසි ක්‍රිස්තියානි පුජකවරයෙකු වූ ජේම්ස් කෝඩිනර් විසින් ලියාතිබු ” අ ඩෙස්ක්රීප්ෂන් ඔෆ් සිලෝන් ” (A Description of Ceylon)හි (නිශ්ශංක පෙරේරා ගේ සිංහල පරිවර්තනයක් ඇත.} ඔහු ගේ පසුකාලින ජීවිතය පිලිබඳ තොරතුරු රැසක්ම සටහන් කර තිබුණු බව මෙහිලා සඳහන් කල යුතුය.තවද යසපාල වනසිංහ පර්වර්තනය කල ” රොබට් නොක්ස් ගේ ලන්ඩන් ජීවිතය “පොතද මේ පිලිබඳ තොරතුරු දැන ගැනිම සඳහා උනන්දුවක් දක්වන පාඨකයන්ට කියවිය යුතු සරල බසින් ඉතා කෙටියෙන් කරුණු ලියා ඇති පොතක් බව සඳහන් කල යුතුය.
රජුගේ උදහසට ලක්වී සිරකරුවකු වශයෙන් තැන ලද අත්දැකීම් සමුදාය ඔහු රහසේ ලන්ඩනයට පැනයාමෙන් අනතුරුව ප්‍රකාශයට පත්කළ මේපොත තරම් එකළ සිට මේදක්වා ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව පරිශීලනය කළ කතා බහට ලක්වූ පොතක් බිහිවී නැති බව සඳහන් කල යුතුය..එදා ඔහුගෙන් ලද මේ විස්තර ලංකා ඉතිහාසය වෙනස් කිරීමට තරම් ප්‍රබල එකක් වූවායයි ඇතැම් ගත් කරුවන් විසින් ඒ ප්‍රකාශන වල සඳහන් කර තිබුණි. ඉන් ඔවුන් අදහස් කර තිබුණේ ද පොත කියවීමෙන් ඉංග්‍රීසින් මෙහි පැමිණෙන්නට හේතුවක් වන්නට ඇති බවය.කෙසේ නමුත් බොහෝ ඉංග්‍රීසි පාලකයන් මෙහි පැමිණීමට පෙරත් මෙහි රැඳී සිටි වකවානුව තුළදී ද රට ගැන දැනුම ලබා ගැනීමට අත්පොතක් ලෙස මෙම නොක්ස්ගේ පොත භාවිතා කර තිබුණි.මේ බව මෙහි කලක් දිසාපතිවරයෙකු මෙන්ම පස්වන වැඩබලන ආණ්ඩුකරු ලෙස කටයුතුකළ ශ්‍රීමත් ජේම්ස් ටෙනන්ට් මහතා විසින් ප්‍රකාශයට පත් සිය ලංකා ඉතිහාසය පිළිබඳ පොත් පෙළෙහිද සඳහන් කර ඇත.
මෙම පොත දෙස් විදෙස් ඉතිහාසඥයින් ,සමාජ විද්‍යාඥයින්.ලේඛකයින් ,පුවත්පත් කලාවේදීන් ,වත්මන් අන්තර් ජාලයේ පලවන බ්ලොග් හා වෙබ් අඩවි වළ කරුණු හැදෑරීමේ මුල් ග්‍රන්ථයක් ලෙස මෙම පොත් සුලභව යොදා ගෙන ඇති බව ඒ පිළිබද සිදුකළ සමීක්ෂණයකදී මට දැනගත හැකිවිය.ඇතැම් අය කියවා ඇත්තේ ඇතැම් පර්වර්තකයන්ගේ පරිවර්තන බව කිව යුතුය.ඔවුන් විසින් නොක්ස් ගේ පසුකාලීන පොත් කියවූවා නම් ඒ පිලිබඳ කරුණු නිවැරදිව දැනගන්නට හැකිව තිබුනායි මට සිතේ. ප්‍රේමචන්ද්‍ර අල්විස් ලියු පොත නිවැරදි පරිවර්තනයක් බව පුවත්පත් සටහන් වල කියවේ.මගේ උත්සාහය වුයේ ලංකාවේ හා ලන්ඩනයේ යන රටවල දෙකෙහිම රොබට් නොක්ස් ගැන ලියු පතපොත ගැන විශ්ලේෂණයක යෙදිමටය. මාමිළඟ කලාපයෙන් ඔහුගේ සොහොන් බිමට ගිය ගිය ගැන ගමන් ගැන සටහනක් ඔබවෙත ගෙන එන්නට බලාපොරොත්තු වෙමි.
ඓතිහාසික සබඳතාව නොක්ස්ගේ ජීවිත කාලය තුළ නැවත මුද්‍රණය නොකළ අතර ඊළඟ වසර සියයකට ආසන්න කාලයක් එය ප්‍රකාශයට පත් නොවිය.මෙයට හේතුන් වශයෙන් ප්‍රකාශකයින් කියා සිටියේ එය දිග වැඩි බවත්, පැහැදිලි නැත දින වකවානු නොගැලපෙන බවකි.නොක්ස් සිය නාවික කටයුතු වල නිරතවීම නිසා ඒවා සියල්ල නව සංස්කරණය කරන්නට විවේකයක් ඔහුට නොමැති වීම නිසා මේ පොත මුද්‍රණ කටයුතු හරිහැටි සිදු කිරීමට නොහැකි විය, මෙම කාලය තුල එම පිටපත් කෙසේ හෝ පිටපත් කර ගත් ඩෑනියෙල් ඩෙෆෝ මේ හා සමාන වූ දිවයිනක අතරමංවූ නාවිකයකු සම්බන්ධයෙන් කියවෙන රොබින්සන් කෘසෝ කෘතිය ප්‍රකාශයට කර ගත්බව වියතුන් රැසක් ලන්ඩනයේ දේශනවලදී මෙන්ම සිය පොත්පත්වල සඳහන් කොට ඇත. මින් ප්‍රධාන තැනක් ගත්තේ කැතරින් ෆ්‍රෑන්ක්ය.ඇය විසින් 2011 වසරේ ඇයගේ “Crusoe, Daniel Defoe, Robert Knox and the Creation of a Myth” යන ග්‍රන්ථයේ මෙම විෂය පිළිබඳව ගැඹුරු අධ්‍යයනයක් කර (pp 248-9):තිබුණි.ඩෑනියෙල් ඩෆෝ අවස්ථාවෙන් ප්‍රයෝජනය ගෙන ජනප්‍රියත්වයේ ඉනිපෙත්තටම නැඟීමට කටයුතු කර තිබුණි.
එතැන් සිට, එක්සත් රාජධානියේ මෙන්ම ලංකාවේද ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ඔහුගේ ග්‍රන්ථයේ අනුවාදවල අඛණ්ඩ ප්‍රවාහයක් දකිය තිබේ. මෑත වසරවලදී ඉල්ලුමට අනුව මුද්‍රණ පහසුකම් පැමිණීමත් සමඟ ප්‍රවාහය නැවත මුද්‍රණය කිරීමත් සමඟ මුල්ම පර්වර්තනය ලන්ඩන් බෞද්ධ විහාරයේ වැඩ විසූ පරවාහැර වජිරඥාණ හිමියන් විසින් සිදු කර ඇතැයි කියවේ. මෙහි පිටපතක් ලන්ඩන් විහාරයේ පවා සොයා ගත නොහැකි විය.ඓතිහාසික සබඳතාවයේ සිංහල පරිවර්තන තුනක් ද වී ඇත.
1817 දී රොබට් ෆෙලෝස් විසින් ‘ෆිලලෙතිස්’ යන නාමයෙන් පිටු 383 කින් යුත් ‘ලංකා ඉතිහාසය’ නම් පොතක් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර එයට ඓතිහාසික සබඳතාවක් ද අමුණා තිබුණි. මෙය ලන්ඩනයේ ජේ නිව්මන් මුද්‍රණාලයේ විසින් මුද්‍රණය කරන ලදී. මෙය ඉක්බිතිව වාගේ 1818 දී J Hatchard, Booksellers to the Queen වෙනුවෙන් මුද්‍රණය කරන ලද ‘An Account of the Captivity of R Knox’ මගින් අනුගමනය කරන ලදී. 1911 දී ග්ලාස්ගෝ හි ප්‍රකාශකයින් වන ජේම්ස් මැක්ලෙහෝස් විසින් කලින් ලංකාවේ පදිංචිව සිටි ජේම්ස් රයන් විසින් සංස්කරණය කරන ලද ඓතිහාසික සබඳතාවේ අනුවාදයක් ගෙන එන ලදී. පිටු 459 කින් යුත් මෙම පොතට පළමු වරට නොක්ස්ගේ ස්වයං චරිතාපදානය ඇතුළත් විය, එය ඔක්ස්ෆර්ඩ් බොඩ්ලියන් පුස්තකාලයේ අත්පිටපතෙන් උපුටා ගන්නා ලද බවක් කියවේ.
1948 දී කේම්බ්‍රිජ් විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ඉංග්‍රීසි භාෂාව පිළිබඳ ආචාර්ය උපාධියක් ලබා ඇති සහ ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉංග්‍රීසි පිළිබඳ මහාචාර්යවරයකු වූ ඊ .එෆ් .සී . ලුඩෝවික් විසින් Oxford University Press විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද “Robert Knox in the Kandyan Kingdom” නමින් පිටු 175 කින් යුත් පොතක් ලියා ඇත. මෙම පොත ඓතිහාසික සබඳතාවයේ 1681 සංස්කරණය මත පදනම් වූ නමුත් නොක්ස්ගේ මුල් කෘතියේ සම්පූර්ණ අනුවාදයන් ඇතුළත් නොවේ.
1958 දී එස් ඩී සපරමාදු (ලංකා සිවිල් සේවය) ඔහුගේ ඓතිහාසික සබඳතාවයේ අනුවාදය ප්‍රකාශයට පත් කළේය. එයට නොක්ස්ගේ ස්වයං චරිතාපදානයේ ආරම්භක පිටු ඇතුළත් විය. එය මහරගම සමන් මුද්‍රණාලය මගින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර පිටු 304කින් යුක්ත විය. පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ පුස්තකාලයාධිපති සහ ‘ලංකා ග්‍රන්ථ නාමාවලිය’ කර්තෘ එච්.ඒ.අයි. ගුණතිලක 1681 සංස්කරණය පාදක කරගනිමින් ඔහුගේ ඓතිහාසික සබඳතාවයේ පිටපතක් එළිදක්වන ලදී. එය පිටු 189ක් දිග වූ අතර 1995 දී නවදිල්ලියේ Navrang Booksellers and Publishers විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. UK හෝ Ceylon ප්‍රකාශිත ඉහත සඳහන් කිසිදු අනුවාදයක බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේ ඇති නොක්ස්ගේ දෙවන සංස්කරණයේ අත්පිටපතෙහි ඇති කරුණු අඩංගු නොවූ බව කියවේ.
ජේ එච් ඕ . පවුළිස් විසින් රචිත 1989 දී ඔහුගේ ඓතිහාසික සම්බන්ධතාවයේ අනුවාදය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සමඟ මෙයට පිළියමක් යෙදී ඇති අතර මෙය එතෙක් මෙතෙක් රොබට් නොක්ස් පිළිබඳව ලියා ප්‍රකාශයට පත් කරනලද හිස්ටෝරිකල් රිලේ ෂන් ඔෆ් අයිලන්ඩ් ඔෆ් සිලෝන් .ඉතා හොඳ අනුවාදයක් වන අතර එය කොටස් දෙකකින් සමන්විතවූ මුල් පිටපත පිටු 508 කින්ද දෙවන 470 කින්ද සමන්විත පොත් කණ්ඩයක් විය. සබඳතාවයේ ‘දෙවන සංස්කරණය’ ලෙස හැඳින්වීමට ඔහුට හිමි විය.1928 දී නැවත කොළඹට පැමිණි ඔහු ප්‍රධාන ලේකම් කාර්යාලයේ ලේඛනාගාර අංශයට සම්බන්ධ විය. ඔහු 1956 දී රජයේ ලේඛනාරක්ෂකවරයා ලෙස රජයේ සේවයෙන් විශ්‍රාම ගත් අතර ඉන් පසුව ඔහු ඉන්දුනීසියාවේ ලංකා තානාපති ලෙසද සේවය කළේය.
Jan Hendrick Oliver Paulusz 1900 සැප්තැම්බර් 21 වන දින කොළඹදී උපත ලැබීය. ඔහු ඉගෙනුම ලැබුවේ ඔහුගේ පියා ගුරුවරයෙකු වූ රාජකීය විද්‍යාලයේය. ඔහුට 1917 දී රාජකීය විද්‍යාලයේ ෂේක්ස්පියර් ත්‍යාගය පිරිනමන ලදී. 1920 දී, 1921 දී ලංකා විශ්වවිද්‍යාල විද්‍යාලය ආරම්භ කිරීමට වසරකට පෙර, ඔහුට උපාධි අපේක්ෂකයින් සඳහා එක්සත් රාජධානියට යාමට රජයේ ශිෂ්‍යත්වයක් පිරිනමන ලදී. ඔහු ලන්ඩන් විශ්ව විද්‍යාලයෙන් BA උපාධිය සහ ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලයෙන් MA උපාධිය ලබා ගත්තේය. ඔහු ඔක්ස්ෆර්ඩ් හි සිටින විට ඔක්ස්ෆර්ඩ්හි බොඩ්ලියන් පුස්තකාලයේ තිබූ නොක්ස්ගේ දෙවන මුද්‍රණ අත්පිටපත දැකීමට බොහෝ දුරට ඉඩකඩ තිබුණි.
අප දැක ඇති පරිදි, බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේ එච් .ඒ. බ්‍රවුන්හොල්ට්ස් ( H J Braunholtz )1939 දී නොක්ස්ගේ දෙවන සංස්කරණයේ අත්පිටපත හඳුනා ගැනීම බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේ භාරකරුවන්ට වාර්තා කළේය. ඔහු වහාම H W Codrington ගේ සහාය ඇතිව Historical Relation හි දෙවන සංස්කරණයක් මුද්‍රණය කිරීමට සූදානම් වීමට කටයුතු කළේය. . දෙවැන්නා ඔක්ස්ෆර්ඩ් හි අධ්‍යාපනය ලබා ලංකා සිවිල් සේවයේ සාමාජිකයෙකු වූ අතර 1932 දී විශ්‍රාම ගියේය. ඔහු 1929 දී ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද ‘Short History of Ceylon’ කතුවරයා විය. කෙසේ වෙතත්, දෙවන ලෝක යුද්ධය මැදිහත් වූ අතර ප්‍රගතියක් සිදු නොවූ අතර කොඩ්‍රින්ටන් 1942 දී මිය ගියේය.
පවුලස් මහතා 1948 ජූලි සිට 1949 සැප්තැම්බර් දක්වා ලේඛනාගාරය (Public Record Office )හි වැඩ කිරීමට ලන්ඩනයට යවන ලදී. බොහෝ විට ඔහුට බ්‍රවුන්හොල්ට්ස් මුණගැසෙන්නට ඇත්තේ එම අවස්ථාවේදී වන අතර ඔවුන් දෙදෙනා දෙවන සංස්කරණය සඳහා සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමට පටන් ගත්හ. 1955 දී Hakluyt සංගමය දෙවන සංස්කරණය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමට අනුග්‍රහය දැක්වීමට එකඟ විය. Hakluyt Society යනු 1846 දී ලන්ඩනයේ ආරම්භ කරන ලද පෙළ ප්‍රකාශන සංගමයකි. එය ප්‍රාථමික මූලාශ්‍රවලින් ඓතිහාසික මුහුදු ගමන්වල සංස්කරණ ප්‍රකාශයට පත් කරයි. එය රිචඩ් හක්ලුයිට් (1552-1616) විසින් නම් කර ඇත්තේ මුහුදු ගමන් පිළිබඳ ආඛ්‍යාන එකතුකරන්නෙකු සහ සංස්කාරකවරයෙකුගේ නමිනි.
1958 දී එස් ඩී සපරමාදු (ලංකා සිවිල් සේවය) ඔහුගේ ඓතිහාසික සබඳතාවයේ අනුවාදය ප්‍රකාශයට පත් කළේය. එයට නොක්ස්ගේ ස්වයං චරිතාපදානයේ ආරම්භක පිටු ඇතුළත් විය. එය මහරගම සමන් මුද්‍රණාලය මගින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර පිටු 304කින් යුක්ත විය. පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ පුස්තකාලයාධිපති සහ ‘ලංකා ග්‍රන්ථ නාමාවලිය’ කර්තෘ එච්.ඒ.අයි. ගුණතිලක 1681 සංස්කරණය පාදක කරගනිමින් ඔහුගේ ඓතිහාසික සබඳතාවයේ පිටපතක් එළිදක්වන ලදී. එය පිටු 189ක් දිග වූ අතර 1995 දී නවදිල්ලියේ Navrang Booksellers and Publishers විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී. UK හෝ Ceylon ප්‍රකාශිත ඉහත සඳහන් කිසිදු අනුවාදයක බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයේ ඇති නොක්ස්ගේ දෙවන සංස්කරණයේ අත්පිටපතෙහි ඇති කරුණු අඩංගු නොවූ බව සටහන් වනු ඇත. පුස්තකාලය, නමුත් 1989 දී J H O Paulusz ඔහුගේ ඓතිහාසික සම්බන්ධතාවයේ අනුවාදය ප්‍රකාශයට පත් කිරීමත් සමඟ මෙයට පිළියමක් යෙදී ඇති අතර මෙය වඩාත් විස්තර සහිත අනුවාදයක් වේ.
මෙම දෙවන සංස්කරණය එකතු කිරීම, සඳහා පිටු 470 ක හැඳින්වීමක් ලිවීම සඳහා වසර 60 ක් පුරා ගතකොට තිබු ඔහුගේ උත්සාහය වෙනුවෙන් Pauluszට විශාල ණයගැතියව විය යුතුය. අවසාන වශයෙන් 1989 දී කෘතිය එළිදක්වන විට ඔහුගේ වයස අවුරුදු 89 කි. ඔහු දහහත්වන සියවසේ උඩරට රාජධානිය පිළිබඳ අපගේ දැනුමට බෙහෙවින් එකතු කර ඇති අතර ඔහුගේ පොත මෙම ලිපිය සඳහා බොහෝ මූලික තොරතුරු මූලාශ්‍රය වී ඇත.දෙවන මුද්‍රණයේ මුද්‍රණකරුවන් සහ ප්‍රකාශකයන් වූයේ දෙහිවල තිසර ප්‍රකාශකයෝ සමාගමය වේ. 1989 දී පොත ප්‍රකාශයට පත් කරන අවස්ථාවේ මෙම ආයතනයේ සභාපතිවරයා වූයේ ලංකා සිවිල් සේවයේ හිටපු එස් ඩී සපරමාදු මහතාය. ඔහු මීට පෙර 1958 දී ඓතිහාසික සබඳතාවයේ පිටපතක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. එබැවින් ඔහු නිෂ්පාදනයේ අවශ්‍ය දේ පිළිබඳව පූර්ණ සානුකම්පිතව දැන සිටියේය.
මෙම පොත්වල වුයේ සරළ බසින් ලියැවුණු බසට වඩා ශාස්ත්රිය ගැඹුරු බසකින් ලියැවුණු ඒ පිලිබඳ වැඩිදුර අධ්‍යනය කරන්නන්ගේ ඉගැනීම හා කියවීම පිණිස ලියැවුණු පොතක් යයි පැවසීම වඩාත් උචිතයයි මම සිතමි.
නොක්ස් ගේ ඒ සරල බසින් ලියැවු කතා පුවත අපි මඳකට අවතීරණ වෙමු. මට පිවිසිය යුත්තේ ඔහුගේ අවසන් කාලය පිලිබඳ නොක්ස් ලියු සංශෝධිත කතා පුවත ඔබ වෙත ගෙන ඒමටය.
රොබට් නොක්ස් ලංකාවට පැමිණියේ අනපේක්ෂිතවය.පියාගේ නැවේ ලාබාල අවදියෙහි සේවය කරමින් සිටියදී සැඩ කුණාටුවකට හසුවීමෙන් නැවේ කුඹගස කැඩී බිඳී යාමනිසාය. පසුව එය අලුත්වැඩියා වැඩියාකර ගැනීමට ලංකාවේ කෙට්ටියාරම වරායට පැමිණ තිබුණි.නැවේ කපිතාන්වරයාවු ඔහුගේ පියා ඇතුළු එහි සේවය කළ නාවිකයන් ඇතුළු පිරිස නැව අළුත්වැඩියා කරන තුරු එහි රැඳී දින 20 පමණ කාලයක් ගතකර තිබුණි.මෙම කාලය තුළ සුපුරුදු පරිදි නැව අයත් නැගෙනහිර වෙළඳ සමාගමේ උපදෙස් පරිදි වරාය අසල සැරිසරමින් වෙළඳ කටයුතු වලද නියැලී තිබු බව සඳහන් වේ. කෙසේ නමුත් කල්යත්ම ලංකාව එකල පාලනය දෙවන රාජසිංහ රජුගේ සහ ප්‍රාදේශීය නිලධරයන් ඔවුන් කෙරෙහි සැක උපදවා ගෙන රාජ උදහසට ලක්වීමෙන් දිවයිනේ සිරකරුවන් බවට පත්ව තිබු බව කියවේ.
වෙළඳ කටයුතු වල නියැලීමට අවසර ගැනීම සඳහා කන්ද උඩරට රජු මුණගැසීමට එනලෙස අණ කිරීමෙන් පසු ඒ ගැන සැක උපදවාගත් නොක්ස් ගේ පියා ඔවුන් පැමිණි නැව පිරිසක් සමග ආපසු යැවීමට පියවර ගෙනතිබුණි .14 දෙනෙකු පමණක් රජ හමුවීමට ගියේය. ඔවුන් රජු මුණගැසීමට අවස්ථාවක් දීම කල් යවමින් කාලයක් ගතවිය.
ඉන් අනතුරුව ඔවුන් තෝරා එකිනෙකා හමුවීම වලක්වනුවස් කන්ද උඩරට විවිධ ප්‍රදේශවලට පිටත්කර යවනු ලැබුවේය.මෙහිදී වෙනසක්වුයේ නොක්ස්ගේ පියා හා පුතු දෙදෙනාට එකම ස්ථානයක ජීවත්වීමට සැලැස්වීමය, මේ අනුව ඔවුන් හත්කොරලයේ බණ්ඩාර කොස්වත්තට යනු ලැබුවේය, මේ සිරගත කිරීම සිදුකළේ ඔවුන් ගම්මාන වලට යවා රජුගේ අණසක පරිදි ගම් වැසියන්ට ඔවුන් පිලිබඳ වගකීම පවරා ගමෙහි පදිංචිව සිටීමට සලැස්වීමයි. ආහාරපාන ඔවුන් විසින්ම සපයා ගෙන ජීවිතය ගෙනයාමට ඔවුන්ට සිදුවූ අතර . ඔවුන් ගේ ආරක්ෂාව හා සොයා බැලීමට ගම් වාසිනට හා ප්‍රධානීන්ට පවරා තිබුණි.මෙහි දී ඔවුන් මුල් කාලය තුල මෙවන් නුපුරුදු පරිසරයක වෙනත් බසක් කතාකරන අවම පහසුකම් ඇති මැසි මදුරු උවදුරට ද මුහුණ දීමට සිදුව ඇති බවත් නොක්ස් සිය කතා පුවතින් හෙළි කරයි.මුල් කාලසීමාවේදී හරි හැටි නවාතැනක් නොමැතිව ඇදුම් පැළදුම් ආහාර පාන නොමැතිව මේ දුක්ඛිත ජීවිතයක් ගතකල බව ද, මේවා සිහි කර මින් සිය පියාමෙන් ම ඔහුද හඬා වැළපුණු බවද , එහි පැමිණ යන්තම් මාස තුනක් යාමට මත්තෙන් සිය පියා මැලේරියා උණෙන් මිය ගිය බව සඳහන් කරයි.
නැගෙනහිර වෙළඳ සමාගම ලංකාවේ සිර ගතකළ පිරිස බේරා පිණිස නැවකින් රජුට අශ්වයෙකුත් තෑගි බෝග සමග දුත පිරිසක් ඒවා තිබුණි. කෙසේ නමුදු මේ පිරිසට එකළ පැවැති ලන්දේසි කැරැල්ලක් හේතු කොටගෙන රජු හමු වීමට කළක් මෙහි රැඳී සිටින්නට සිදුව තිබු අතර මේ අතරතුර තෑගි පිණිස රජුට ගෙනාආ අශ්වයාද මිය ගියේය. රජු දුත පිරිස ආපසු හරවා යවා ඔහු සිරකරුවන් සියල්ල මාලිගාවට කැඳවා ඔබලා ඔහුට සේවය කරන්නට කැමතිද ? එසේනම් නැතහොත් පෙරළා මව් රටට යාමට කැමති දැයි විමසා සිටියේය.,ඔවුන් සියල්ලම පවසා තිබුණේ සිය මව් රටට යාමට කැමති බවයි. මේ නිසා ඔවුන් සියල්ල ආපසු ඔවුන් රඳවා සිටි තැන්වලටම යැවීමට කටයුතු කළේය.
රජුට එරෙහිව අප සිටි ප්‍රදේශයේ කැරැල්ලක් පන නැගුණු අතර කැරලිකරුවන් හා සටන් වැදීමට අපටද සිදුවිය,.ඔවුන් පලා ගිය අතර අපට ඔවුන් දමාගිය ආහාර හා නොයෙකුත් දේ ලබාගන්නට හැකිවුහ.මේ දේවල් අපට එකල නොයෙකුත් අගහිඟකම් මැද්දේ උන් අපට එය මහත් සැනසිල්ලක් ගෙනදෙන්නක් විය.
මේ සටනත් සමග අප ජීවත්වූ ස්ථාන මාරු කර කන්දේ නුවරට බටහිරින් වූ හතර කෝරලේ හඳපාන්දුනුව ගමට යැවිය,. එය තරමක් දේශගුණයක් සැපදායක වු පෙදෙසක්විය.. ඒ අසල ලන්දේසි බලකොටුවක්ද තිබුනි. අප ඊට සතුටු උනත් කෙසේ නමුදු කෙටි කලකින්ම අප ද රැගෙන එහි ගම්මු කඳු කාරයට පලා ගියේය.ඉන් පසු අපේ නවාතැන් පොළ වුයේ කන්දේ නුවරට ආසන්නවූ ලැගුම්දෙනියයි. මා වැඩි කලක් කාලය ගත කලේ එලදත්තේය.1679 සැප්තැම්බර් 22 දින මා ස්ටීවන් රැට්ලන්ඩ් සමග එකතුව වෙළෙන්දන් මෙන් තොප්පි වෙළඳාමේ යන බව ගම වැසියනට පවසා කලින් සුදානම් කර ගත් පරිදි මවිසින් හදා වඩා ගත් දියණිය මිතුරෙකුට බාරදී අප එනතුරු බලාගන්නැයි පවසමින් පළායාම ආරම්භ කළේය. අප දෙදෙනා සැතපුම් 100 පමණ දුර ගෙවා 1679 ඔක්තෝබර් 22දා මන්නාරමේ ආරිප්පුව පිහිටි ලංදේසි බල කොටුවක් වෙත ලඟාවිය.ප්‍රථම වරට නිදහස පිළිබද සැනසුම් සුසුමක් හෙලන්නට පට හැකිවුයේ එතැන් පටන්ය.ඔවුන් අපේ විස්තර අසා මුහුදු බඩ එවකට පාලනය කළ ආණ්ඩුකාරවරයාවූ රිප් ලොප් වැන්ඩගොන් වෙත බෝට්ටුවකින් කොළඹ වෙත පිටත්කර යැවිය.
කොළඹදී ලන්දේසි ආණ්ඩු කරුට අවශ්‍යවුයේ අප කිසියම් දිනෙක රාජසිංහ රජතුමා මුනගසුනාද යන්න දැනගැනීමටය. අපි දෙදෙනාම පැවසුවේ කිසි දිනෙක ඔහු මුණ ගැසුනේ නැති බවය.අප කන්ද උඩරට සිට නිදහස් පතා පැන ආ පුවත අසා බොහෝ ඉංග්‍රීසි ජාතිකයන් අප ගැන තොරතුරු දැනගැනීම පැමිණි අතර අප පිණිස දෙදෙනා ඉන් අනතුරුව නැවකින් බතාවියට පිටත්කර යැව්වේය.මේ නැව් ගමන සිදු කලේ “සීසර්” නම් නැවෙනි. එහි කපිතාන් වරයා අපේ දුක්බර කතා පුවත අසා කම්පාවට පත්ව අපට මහත් සැලකිලිලක් දැක්වූ කාරුණික අයෙකු විය. ඔහු මට සිලිම් 5 ක මුදලක් දී කඩදාසි පැන්සල් දී අපේ කතා පුවත ලියා තබන්නට දිරිමත් කළේය.නැවේ ගැන කළ වෙළඳ නියෝජිතයෙකු දිනක් අපේ කතා පුවත අසා අප වෙත පැමිණියේය.ඔහු මගේ පියා ගැනත් පවුල ගැනත් දන්නා කෙනෙකු විය. ඔහු මගේ මව මිය ගිය බවත්, සොයුරිය දෙවන විවාහයක් කර ගෙන ඉන්න බවත්,සොහොයුරාද ජිවත්වසිටින පුවත මා හට සැනසිල්ලක් ගෙන දෙන පුවතක් විය. ඔවුන් ජිවත්ව සිටින ලිපිනයන්ද ඔහු මට දන්වා සිටියේය.
1680 සැප්තැම්බර් මස අප දෙදෙනා ලන්ඩනයට ලඟාවිය,ලන්ඩනයේ දී නැවේ කපිතන්ව දුන් මුදලින් යන්තම් රාත්‍රිය ගත කිරීමට සෑහුන අතර උදෑසනම මගේ සොයුරියගේ නිවස බලා පිටත්විය. මා එහි යනවිට ඔවුන් නිවසේ නොසිටි අතර මගේ විස්තර ඇසු සේවකයා මේ සොහුරියගෙන් ඔහු අසාතිබෙන තොරතුරු අනුව මගේ හැඩරුව අනුව මා අයගේ සොහොයුරෙකු බව දැන මා ඔවුන් එනතුරු එහි රඳවා ගෙන සිටියේය. දැනට විම්බලඩන්හි (සරේ ) ශාන්ත මේරි පල්ලිය අසළ පිහිටි අයගේ නිවසේදී වසර 23 පසුව අප සහෝදර සහෝදරියන් මුණගැසුණේ දෙවියන්ට ආශිර්වාද කරමිණි .. අප තිදෙනාම හඬා වැළපුණු අතර මගේ දුක්බර කතා පුවත ඔවුන් අසා සිටියේ සිය නෙත්වල කඳුළු වගුරවමිණි.මගේ සොයුරිය මාහඳුනාගත්තේ මගේ ඇසට ඉහළින් තිබු කැළලක් හඳුනා ගනිමිනි.ඉන් අනතුරුව ඔවුන් හා මා කැටිව ගියේ නැගෙනහිර ඉන්දීය නැව් සමාගමේ ප්‍රධාන කාර්යාලය වෙතය. ඔවුන් මගේ කතාව අසා මට පවුම් 20 මුදලක්ද, මගේ මිතුරාට පවුම් 10 ක්ද, ප්‍රදානය කළේය.මෙය ගැන කම්පාවූ එහි පැරණි නිලධාරියෙකුවූ ජේම්ස් සෑම් බානක් ගිනි 2 මුදලක් මගේ අත මොළවා දුන්නේය…..
තවත් කොටසක් ලබන කලාපයෙන්
නීතිඥ ශාන්ත සේනාධීර -ප්‍රවීණ පුවත්පත්කලාවේදී
